Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies klikając przycisk Ustawienia. Aby dowiedzieć się więcej zachęcamy do zapoznania się z Polityką Cookies oraz Polityką Prywatności.
Ustawienia

Szanujemy Twoją prywatność. Możesz zmienić ustawienia cookies lub zaakceptować je wszystkie. W dowolnym momencie możesz dokonać zmiany swoich ustawień.

Niezbędne pliki cookies służą do prawidłowego funkcjonowania strony internetowej i umożliwiają Ci komfortowe korzystanie z oferowanych przez nas usług.

Pliki cookies odpowiadają na podejmowane przez Ciebie działania w celu m.in. dostosowania Twoich ustawień preferencji prywatności, logowania czy wypełniania formularzy. Dzięki plikom cookies strona, z której korzystasz, może działać bez zakłóceń.

 

Zapoznaj się z POLITYKĄ PRYWATNOŚCI I PLIKÓW COOKIES.

Więcej

Tego typu pliki cookies umożliwiają stronie internetowej zapamiętanie wprowadzonych przez Ciebie ustawień oraz personalizację określonych funkcjonalności czy prezentowanych treści.

Dzięki tym plikom cookies możemy zapewnić Ci większy komfort korzystania z funkcjonalności naszej strony poprzez dopasowanie jej do Twoich indywidualnych preferencji. Wyrażenie zgody na funkcjonalne i personalizacyjne pliki cookies gwarantuje dostępność większej ilości funkcji na stronie.

Więcej

Analityczne pliki cookies pomagają nam rozwijać się i dostosowywać do Twoich potrzeb.

Cookies analityczne pozwalają na uzyskanie informacji w zakresie wykorzystywania witryny internetowej, miejsca oraz częstotliwości, z jaką odwiedzane są nasze serwisy www. Dane pozwalają nam na ocenę naszych serwisów internetowych pod względem ich popularności wśród użytkowników. Zgromadzone informacje są przetwarzane w formie zanonimizowanej. Wyrażenie zgody na analityczne pliki cookies gwarantuje dostępność wszystkich funkcjonalności.

Więcej

Dzięki reklamowym plikom cookies prezentujemy Ci najciekawsze informacje i aktualności na stronach naszych partnerów.

Promocyjne pliki cookies służą do prezentowania Ci naszych komunikatów na podstawie analizy Twoich upodobań oraz Twoich zwyczajów dotyczących przeglądanej witryny internetowej. Treści promocyjne mogą pojawić się na stronach podmiotów trzecich lub firm będących naszymi partnerami oraz innych dostawców usług. Firmy te działają w charakterze pośredników prezentujących nasze treści w postaci wiadomości, ofert, komunikatów mediów społecznościowych.

Więcej

Zarys historyczny gminy Tuchomie

Początki wsi sięgają XIVw., gdy okolica ta należała do rodu Święców. Pierwsza wzmianka o Tuchomiu ukazała się w pisanej po łacinie kronice z roku 1315. Graf Waldemar z Branderburgii potwierdza przekazanie trzech wiosek o wspólnej nazwie „Tuchen” rycerzowi Kazimierzowi (Chocimierz, Godzimirus) Swenzo jako lenno.

W pierwszej połowie XIVw. po opanowaniu ziemi bytowskiej przez Krzyżaków, część klucza tuchomskiego stanowiła odrębne dominium, nie podlegające władzy krzyżackiej. W 1385 roku książęta słupscy Warcisław II i Bolesław VIII, którzy po śmierci Chocimierza posiadali ziemię tuchomską, obejmującą wówczas Modrzejewo, Trzebiatkowo, Ciemno, Tągowie, Tuchomko, Chotkowo oraz zaginioną osadę Konice (Conitz), oddali ja w zastaw Krzyżakom za sumę 3000 grzywien. Zakon nazwał wieś Goschmerstuchen. Ziemia tuchomska została złączona z ziemią bytowską, którą zarządzał prokurator bytowski mający prawa uprawnienia komtura, a podlegał bezpośrednio wielkiemu mistrzowi. Ziemia bytowska była uważana za najuboższy rejon państwa krzyżackiego. Przyczyną była m. in. mało urodzajna gleba. Mieszkała tu rodzima ludność kaszubska, której w okresie intensywnej krzyżackiej akcji kolonizacyjnej nie zagrażało wyparcie przez żywioł. Powodem tego była wspomniana mała atrakcyjność gospodarcza tych ziem.

W roku 1400 Tuchomie otrzymało przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim. Prokurator bytowski Jacob von Reinach przekazał obywatelowi Staneken urząd sołtysa zobowiązując go jednocześnie do zagospodarowania ziemi tuchomskiej. W miejscu rycerskiego grodu Chocimierza Krzyżacy założyli folwark z zarodową hodowlą koni bojowych. Zarządcy krzyżaccy nadzorujący stadniną koni pozostawili nawet notatki z lat 1404 i 1405 o wydatkach na naprawę tego budynku. Pod panowaniem Zakonu ziemia tuchomska znajdowała się do roku 1455, wtedy to przeszła pod panowanie książąt pomorskich. Kaziemierz Jagiellończyk przekazał ziemię bytowską i lęborską księciu słupskiemu Erykowi II w nadzór. Jednak w 1460 roku Eryk II przekazał ziemię bytowska i lęborska ponownie Zakonowi na skutek zerwania przymierza z Polską . Po klęsce Zakonu w wojnie z Polską Bytów i Lębork wróciły ponownie pod panowanie Eryka II w 1466 roku.

W roku 1526 ziemia ta stała się lennem Polskim, a po śmierci ostatniego potomka księcia pomorskiego Bogusława XIV (zmarł 10.03.1637 r.) przeszła w roku 1637 pod władanie króla polskiego. Okres rządów polskich trwał jednak zaledwie dwadzieścia lat do roku 1657. W tym też okresie na fali reformacji większość ludności miejscowej stała się protestantami . Ze względu na rodzimą ludność kaszubską pastorzy musieli posługiwać się językiem kaszubskim W 1586 roku pastor Szymon Krofey wydał w Gdańsku pierwszy druk polsko – kaszubski: „Duchowe piesnie D. Marcina Luthera y ynssich naboznich mężów. Z niemieckiego w Slawięsky ięzik wilozone”. Kancjonał był napisany w języku polskim z domieszką słów i form słowińsko – kaszubskich. Dalszy okres historii Tuchomia to ponowne przejęcie panowania przez - elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma, jako lenno dziedziczne. Po roku 1657 następowała kolejna protestantyzacja ziemi bytowskiej, przeprowadzona przez elektora z dużym nakładem starań. Protestantyzacja tego terenu była daleko posunięta. Wynikało to przede wszystkim z faktu, ze zakorzeniła się w XI w. Pogłębiał ja elektor, mający znaczne możliwości ograniczania wpływów rzymsko – katolickich. Traktat bydgoski dał mu prawo patronatu (przetrwało to do roku 1945), a przede wszystkim prezenty, czyli zatwierdzenie biskupiego kandydata na probostwo katolickie. Zastrzeżenie, aby prezenta były udzielane w ciągu dwóch miesięcy stało się przysłowiową furtką do elektorskiej polityki kościelnej. Polegała ona na tworzeniu nowych parafii dla osadzenia duchownych ewangelickich.

W roku 1670 wybudowano w Tuchomiu pierwszy ewangelicki kościół. Cztery lata później spłonął .Budowa nowego kościoła przeciągnęła się aż do 1691. W 1704 roku niewielka liczba katolików wybudowała w Tuchomiu nowy kościół drewniany, na miejsce spalonego z częścią wsi w 1695. Część mieszkańców wsi do końca XIX w. posługiwała się językiem kaszubskim i była wyznania katolickiego. W 1704 roku ta niewielka liczba katolików wybudowała w Tuchomiu nowy kościół drewniany, na miejsce spalonego z częścią wsi w 1695, który w roku 1708 decyzją biskupa kujawskiego Stanisława Szembeka stał się kościołem filialnym parafii Niezabyszewo.

W 1772 roku nastąpił pierwszy rozbiór Polski i włączenie w jego wyniku lenna lęborsko – bytowskiego w skład państwa pruskiego, a wraz z nim Tuchomia. W 1777 roku ziemię lęborsko – bytowską przyłączono do prowincji pomorskiej, do jej części wschodniej (Hinterpommern) jako jeden z powiatów ( Lauenberg – Bütowschen Kreis). Naczelną władzą nowo utworzonego powiatu był landrat mający siedzibę w Lęborku. Z kolei w roku 1848 przeprowadzono nowy podział administracyjny, w wyniku czego powstał odrębny powiat bytowski z oddzielnym landratem i sejmikiem powiatowym. Szerokie zmiany przyniosła pierwsza polowa XIX w. w administracji Kościelnej. Wówczas na malejącą liczbę katolików w 1819 r. połączono dekanaty bytowski i lęborski. W 1821 r. papież Pius VII bullą cyrkumskrypcyjną „De salute aniomarum” z 16.07 ustalił nowe granice diecezji w państwie pruskim. Parafię Bytów przyłączono do nowo utworzonego biskupstwa chełmińskiego z siedzibą w Pelplinie. W 1702 roku do Kościoła przynależało 70 katolików. Stopniowe zmiany zachodziły w drugiej połowie XVII w i XIX w. Około 1710 funkcjonowała we wsi szkoła, prawdopodobnie rozpoczął się napływ na te tereny ludności napływowej z zachodu. Wieś rozwijała się szybko i pod koniec wieku w 1780 roku była tu papiernia, dwa młyny zbożowe, gospoda i kuźnia. Na początku XIX wieku było tu 289 mieszkańców, w połowie wieku około 715 ( w tym 59 katolików). Wtedy też zbudowano drogę łączącą Bytów z Miastkiem. W latach 1896 – 1889 zbudowano nowy kościół ewangelicki w stylu neogotyckim( więcej informacji w dalszej części opracowania). Świątynię katolicką , która istnieje obecnie zbudowano w roku 1906 na miejscu zniszczonej w kolejnym pożarze w dniu 14.07.1899. W czasie budowy kościoła nabożeństwa odprawiano tymczasowo w sali restauracyjnej (tanecznej) u Wehlowa. Postawiono kościół murowany z drewniana wieżą, która przetrwała w prawie niezmienionej formie do początku lat 90-tych XX wieku.

Wiek XIX był okresem wzmożonej germanizacji. Rugowano wtedy wszystko co polskie i rodzime. Ówczesny pastor Müller z Tuchomia chełpił się tym, iż położył kres wygłaszaniu mszy w języku polskim. Konferencja wersalska przyznała w roku 1919 ziemie tuchomską Rzeszy Niemieckiej. W latach 1911 – 1927 w lokalii tuchomskiej pracował ks. Julian Bistram. Ksiądz Bistram przyczynił się do tego , iż po kilku wiekach Tuchomie ponownie stało się odrębną parafią, ale był on jednocześnie germanizatorem swej parafii. Urzędnik konsulatu polskiego w Pile S. Szydłowski w roku1931 w następujący sposób opisał ks. Bistrama: „Zaciekły nacjonalista i germanizator(...) .Z ambony agituje przeciw polskim szkołom i roztrząsa sprawy wyborcze, w ten sposób pouczając swych parafian : głosujcie na Niemców, bo Polacy tu i tak nie przyjdą.” Zapewne taka postawa przyczyniła się do przeniesienia wikarii lokalnej w Tuchomiu w roku 1931 do rangi parafii, jako jedynej na Pomorzu w tych latach. W 1909 r. oddano do użytku linię kolejową pomiędzy Bytowem a Miastkiem. W tym tez okresie zaczęto budować lokalne drogi ułatwiające komunikację z okolicznymi wsiami: Ciemnem, Modrzejewem, Piasznem i Tuchomkiem. Mieszkało tu wówczas ponad 880 ludzi.

Początek wieku XX to również nasilenie konfliktów narodowościowych, walka ludności kaszubskiej o zachowanie swej tożsamości. Po I wojnie światowej niedaleko przebiegła granica państwowa, Tuchomie znalazło się po stronie niemieckiej. W związku z dojściem w 1933 roku w Niemczech Hitlera do władzy, Tuchomie liczyło prawie 900 mieszkańców ( w tym 145 katolików). Wówczas ks. Bistram poprosił władze kościelne w Pile o zezwolenie na ograniczenie nabożeństw polskich do jednego w miesiącu, gdyż dotychczas odprawiano je po dwóch kolejnych niemieckich. Uznał, że ludność polska stanowiła jedyne ź parafian ( zaniżył ten stosunek na niekorzyść Polaków), a obecnie ich nie ma. Gmina , a zarazem parafia Tuchomie obejmowała wówczas następujące miejscowości: Masłowice, Masłowiczki (Gross und Klein Massowitz), Tuchomko ( Klein Tuchom), Modrzejewo (Moddrow), Nowe Huty (Neuhütten), Piaszno (Pyafchen), Trzebiatkowo (Radensfeld), Tągowie (Tangen), Ciemno (Zemmen).

W roku 1940 proboszczem został ksiądz prałat dr Jan Hinz urodzony 22.XII 1905 w Studzienicach z ojca Ignacego i matki Anny z domu von Cyrson. Pełnił on poprzednio posługę kapłańską m. in. w Sypniewie i Złotowie. Swoją długoletnią pracę w parafii (do 1976) wywarł na niej niezatarte piętno. Warto wspomnieć, że w okresie II wojny światowej ks. Hinz odprawiał nabożeństwa dla Polaków (cicha Msza Święta) w pierwszą niedzielę miesiąca o godz 11.30, gdyż według nakazu władz rejencyjnych, Msza święta polska mogła być odprawiana tylko w pierwszą niedzielę miesiąca między godziną 10 – tą, 12 - tą. Rok 1945 kończył pierwszą epokę w historii parafii, datującej się od IV wieku. Okres ciągłych zmian przynależności państwowych, okres reformacji, rekatolizacja, a następnie germanizacja.

Opracował:
Jan Woźniak

DO GÓRY
Włącz powiadomienia WebPush
Dziękujemy, teraz zawsze będziesz na bieżąco!
Przeglądasz tę stronę w trybie offline.
Przeglądasz tę stronę w trybie online.